Stilleven met haringen en oesters
Floris van Schooten, c.1625-1630

Hoe heeft de Nederlandse gastronomie zich sinds 1600 ontwikkeld? Culinair journalist Onno Kleyn schreef samen met zijn dochter Charlotte Kleyn het boek ‘Luilekkerland’ over 400 jaar Nederlandse kookboekengeschiedenis. Op basis van dat boek én verschillende andere smakelijke geschiedenisverhalen presenteren wij je: de culinaire canon van 400 jaar Nederlandse keuken. 

 Joost Scholten    Mauritshuis   Xiao Er Kong

Vetgemeste kapoen (gecastreerde haan) was rond het jaar 1600 een verfijnde en zeer kostbare delicatesse. Dat maakt ook meteen duidelijk waarom kookboeken in die periode alleen bedoeld waren voor de rijken.

Vetgemeste kapoen

Bron: Luilekkerland

De Middeleeuwse kijk op groente was nogal macho: Alleen de armen aten dat ongezonde konijnenvoer. Als je het kon betalen, at je vis en vlees. Ook in de zeventiende eeuw was groente nog verdacht. Het recept voor moestuinsalade uit 1650 bewijst dat de exotische groenten uit de verre, net nieuw ontdekte werelden van Azië en Amerika wél prestige gaven als je ze in de tuin had staan en verwerkte in een salade.

Moestuinsalade

Bron: coquinaria.nl

Stilleven met vruchten en bloemen
Clara Peeters, c.1612-1613

Oorspronkelijk afkomstig uit Latijns-Amerika bleek de aardappel het in de Hollandse klei goed te doen. De eerste aardappels werden rond het jaar 1700 periode geteeld in de Zeeuwse klei. Vandaar startte een onstuitbare opmars door de rest van het land die Nederland tot de dag van vandaag overheerst. Aardappels veranderden ons nationale dieet én hielpen dankzij de vitamines scheurbuik uit de wereld.

Aardappel

Bron: Luilekkerland, food-info.net

Kan de Nederlandse keuken nog Hollandser dan boerenkool?! Een vroeg recept voor boerenkool met kastanjes en gort stamt uit het jaar 1750 en komt van de Franse kok Vincent La Chapelle. Hij was in dienst van stadhouder Willem IV van Oranje-Nassau. Het was dus een Fransman die als een van de eersten schreef over onze nationale trots.

Boerenkool

Bron: coquinaria.nl

Rond het jaar 1800 kwam de industrialisatie op gang, en de kennis van de voedingsleer nam toe. Om arbeiders minder eenzijdig te laten eten en (goedkoop) hun groente te laten eten, werden soepen populair. Met ingrediënten als gort, zout, peper, uien, peen en bonen hield men de werkkrachten van de industriële revolutie op de been.

Soepen

Bron: food-info.net

Ook in welvarende tijden was zuinigheid een bekende Nederlandse deugd. Het populairste kookboek van Nederland rond het jaar 1850? 'Aaltje, de volmaakte en zuinige keukenmeid'. Het recept voor Savooise koekjes komt uit een opvolger van deze klassieker. Het recept is niet zuinig, waaruit blijkt dat kookboeken in deze tijd vooral bedoeld waren voor mensen die zich een keukenmeid konden veroorloven. Die had dan ook de tijd om trouw het recept te volgen waarin staat er  1 uur (!) in de melk geroerd moest worden.

Savooise koekjes

Bron: Luilekkerland

Stilleven met oesters, wijn en lekkernijen
Osias Beert, c.1610-1620

Eenpansgerechten zijn tegenwoordig de specialiteit in veel studentenhuizen, maar rond het jaar 1900 vaste prik voor een groot deel van de bevolking. Voedzaam en eenvoudig en met maar één warmtebron kon je voor een heel (vaak omvangrijk) huishouden koken. Denk aan stamppotten en bonenschotels.

Eenpansgerechten

Bron: food-info.net

De klassieker van de Nederlandse keuken: het avg-tje. Aardappelen, groente en vlees. Alles uit eigen land. Goedkoop en voedzaam. Men at bijna niet anders in de jaren na de oorlog. Maar ook de eerste buitenissigheden deden voorzichtig hun intrede in de jaren 50. Een exotisch gerecht als macaroni bijvoorbeeld. Ook doken dankzij emigranten en oud-Indiëgangers rijst en bami op.

Het avg-tje

Bron: 1950-1959.jouwweb.nl

Stilleven met kazen, amandelen en krakelingen
Clara Peeters, 1615

Nederland leerde rond de eeuwwisseling koken door televisiechefs als Joop Braakhekke en Cas Spijkers. In Engeland brak in 2000 Jamie Oliver door op tv. Opeens leken aardappelen, groente en vlees hopeloos ouderwets. We gingen massaal aan de wereldgerechten, en aan de tapas, pijnboompitten, sushi en zongedroogde tomaten. Een periode die naadloos overging in de poké bowls en avocadotoasts van nu…

Wereldgerechten

Bron: 1950-1959.jouwweb.nl